آناتومی و فیزیولوژی کبد

در این متن به بررسی آناتومی و فیزیولوژی کبد می پردازیم، با ما همراه باشید.

 

  

 آناتومی کبد

همانطور که تمام شما عزیزان میدانید کبد عضو بسیار پیچیده هستش و در هر جای بدن که یک درگیری پیش میاد میتونیم یک جورهایی به کبد هم ربطش بدیم و باید حتماً حتماً کبد رو بررسی کنید.

کبد یک غده در نظر گرفته میشه ، پس بزرگترین غده کبد هستش. بیشتر فعالیت های متابولیکی بدن مثل متابولیسم گلوگز ، چربی ها ، پروتئین ها و تولید و نگه داری و آزاد سازی صفرا در کبد و کیسه صفرا انجام میشه.

از نظر آناتومیکی کبد در سمت هیپوکندر راست زیر دنده ها با وزن حدودی 1200 گرم تا 1500 گرم قرار گرفته. برای تفسیر نمای کبد از لوب ها استفاده می کنند بین لوب های کبد یک بافت پیوندی وجود داره که لوب ها رو به لوبول ها تقسیم می کند.

کبد غده بزرگی است و کارهای متابولیکی زیادی در آن انجام می شود پس نیازمند یک جریان خوب کافی و سریع خون دارد. خون از دو طریق به کبد میرسد یکی از طریق ورید پورت و یکی از طریق شریان کبدی . ورید پورت مواد غذایی رو از دستگاه گوارش دریافت می کند و به کبد میرساند تا در آن جا متابولیزه شود. تفاوت بین ورید پورت و شریان کبدی همانطور که مشخص است در حضور یا عدم حضور اکسیژن می باشد.

ورید پورت

خونرسانی در کبد

ورید پورت و شریان کبدی یک بستر مویرگی رو تشکیل میدهند و سینوزوئید ها رو میسازند ، سینوزوئید ها در وریدچه هایی در مرکز لوبول ها میرسند و ورید های مرکزی رو میسازند ،  ورید های مرکزی به هم ملحق می شوند و ورید کبدی رو میسازند و در نهایت خون کبد رو از طریق ورید اجوف تحتانی به دهلیز راست میریزند.

نمایی از سینوزوئید ها و ساختر بافت شناسی کبد 

سلول های کبد متنوع اند. یک نوع از آن ها سلول های کبدی یا هپاتوسیت ها هستند و نوع دیگری از آن هم وجود دارد که فاگوسیت ها هستند و به عمل بیگانه خواری می پردازند.

تصاویر هیستولوژیکی از هپاتوسیت های بافت کبد 

کوچکترین مجرای صفراوی را کانالیکولی می نامند. کانالیکولی ترشحات تولید شده را به مجاری بزرگتر کبدی می برند و تشکیل مجرای کبیی را می دهند . مجرای کبدی و مجرای سیستیک از کیسه صفرا با هم مجرای مشترک صفراوی را میسازند و اسفنکتر اودی خروج صفرا به دئودنوم را کنترل می کند.

مجاری کبدی

فیزیولوژی کبد

یکی از کارهای مهم کبد متابولیسم گلوکز است . کبد گلوکزی که از طریق ورید پورت از دستگاه گوارش برداشته است را به گلیکوژن تبدیل می کند. در صورت نیاز به گلوکز در طی فرآیند گلیکوژنولیز گلیکوژن ها به گلوکز تبدیل می شود. در صورت نبود و یا اتمام این موجودی کبد طی فرآیند گلکونئوژنز از آمینو اسید های حاصل از شکستن پروتئین و لاکتات برای تولید انرژی استفاده می کند.

کل فرآیند گلیکوژنولیز و گلوکونئوژنز در یک قاب 

کار مهم دیگری که کبد انجام می دهد تبدیل آمونیاک است. در واقع کبد با تبدیل آمونیاک به اوره مانع از تجمع آن و ایجاد انسفالوپاتی کبدی می شود.

متابولیسم پروتئین ها یکی دیگر از نقش های کبد است. تقریباً همه پروتئین های پلاسما مثل آلفا و بتا گلوبولین ها ( به استثناء گاما گلوبولین ها ) ، فاکتورهای انعقادی ، پروتئین های حامل و بیشتر لیپوپروتئین ها در کبد ساخته می شوند.

فرآیند تولید آمونیاک در بدن و تبدیل آن به اوره 

متابولیسم چربی از دیگر وظایف کبد است . اسید های چرب برای تولید انرژی و اجسام کتونی تولید می شوند. اجسام کتونی منبع انرژی برای عضلات و سایر بافت ها هستند که در شرایط گرسنگی بیمار یا نبود منبع انرژی ساخته میشود. البته از شکستن چربی ها برای ساخت کلسترول ، لیستین و سایر لیپوپروتئین ها هم استفاده می شود.

فرآیند متابولیسم چربی ها 

ذخیره سازی ویتامین و آهن :

کبد در ذخیره کردن ویتامین های A ، D ، B و چندین ویتامین B کمپلکس نقش دارد. همچنین منبع غنی از آهن و مس است.

تشکیل صفرا : صفرا به طور مداوم ساخته می شود. صفرا حاوی آب ، الکترولیت هایی مثل سدیم ، پتاسیم ، بی کربنات و کلرید است . همچنین لیستین ، اسید چرب ، کلسترول ، بیلی روبین و نمک صفراوی هم دارد. نمک های صفراوی مجدداً در ایلیوم جذب می شوند و مجدد استفاده می شوند و تنها مقداری از آن دفع می شود.

مسیر تولید صفرا 

ساخت بیلی روبین : زمانیکه هموگلین ها توسط سلول های کوپفر یا همان سلول های بیگانه خوار کبد تجزیه می شوند ساخته می شود. سلول های کبدی بیلی روبین را از خون بر میدارند و با اسید گلوکورونیک ترکیب می کنند تا حلال در آب شود. حالا که به شکل کونژوگه تبدیل شده است به مجرای کوچک صفراوی می رود و از صفرا به دئودنوم وارد می شود. در آنجا به اوروبیلینوژن تبدیل می شود . بیشتر اوروبیلینوژن استفاده شده یکبار دیگر مورد استفاده قرار می گیرند ، مقداری از آن در مدفوع دفع می شود و مقداری دیگر از آن وارد جریان سیستمیک شده و از طریق کلیه ها دفع می شود.

متابولیسم بیلی روبین

متابولیسم دارو: کبد وظیف متابولیزه کردن بسیاری از دارو ها مانند باربیتورات ها ، مخدر ها ، عوامل مسکن ، بیهوشی و آمفتامین ها را بر عهده دارد.

منبع : کتاب پرستاری داخلی جراحی کبد و غدد ، ویرایش دوازدهم 2010 ، ترجمه : احمد علی اسدی نوقابی ، دکتر ناهید دهقان نیری ، ویرایش : صدیقه سالمی